ပြည်သူတွေကို ဘယ်တော့မှ မလိမ်ဘူးဆိုတဲ့ ကတိကို တည်ခဲ့တဲ့ နိုင်ငံရေးသမားတယောက်၊အခွင့်ထူးတွေကို ငြင်းပယ်ပြီး ရိုးရှင်းတဲ့ ဘဝမှာ အသက် ၁၀၀ အထိ နေသွားတဲ့ တောသား ယောက်၊ ပဲစိုက်တောင်သူဘဝ အစကနေ  မအောင်မြင်တဲ့ အိမ်ဖြူတော်နှစ်များ အလယ် သာတူညီမျှရေး၊ လူ့အခွင့်အရေး၊ ဒီမိုကရေစီရေးကြိုးပမ်းမှုတွေ အဆုံး ငြိမ်းချမ်းရေးနိုဘယ်ဆုရှင်  ၃၉ ဆက်မြောက် အမေရိကန်သမ္မတဟောင်း ဂျင်မီကာတာရဲ့ ဘဝဖြတ်သန်းမှု အကြောင်းပဲဖြစ်ပါတယ်။

သူ့ရဲ့ အမည်အပြည့်အစုံ ဂျိမ်းစ်အားလ်ကာတာ ဂျူနီယာကို ၁၉၂၄ ခုနှစ် အောက်တိုဘာ ၁ ရက်မှာ ဂျော်ဂျီယာပြည်နယ်က ပလိန်းစ်ဆိုတဲ့ မြို့ကလေးမှာ မွေးဖွားခဲ့ပြီး သားသမီးလေးယောက်အနက် အကြီးဆုံးပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်ပါတယ်။

ပလိန်းစ်ဟာ အမေရိကန်အသုံးအနှုန်းအရ မြို့ (Town) လို့ သုံးပေမဲ့ ၂၀၂၀  သန်းခေါင်စာရင်းအရ တောင်မှ လူဦးရေ ၅၀၀ ကျော်သာ ရှိတဲ့ ရွာငယ်လေး ဖြစ်ပါတယ်။

လူမျိုးရေးခွဲခြားမှုဝါဒီ ဖခင်ဖြစ်သူဟာ မိသားစု မြေပဲလုပ်ငန်းကို စတင်ခဲ့ပြီး မိခင် လီလီယန်ကတော့ သူနာပြုတယောက် ဖြစ်ပါတယ်။

မဟာစီးပွားပျက်ကပ် အတွေ့အကြုံနဲ့ ၊ ဘာသာရေးကိုင်းရှိုင်းတဲ့ ဘက်ပတစ်ခရစ်ယာန်တယောက် ဖြစ်မှုတို့ဟာ ကာတာရဲ့  နိုင်ငံရေး ဒဿနအတွက် ကျောထောက်နောက်ခံ ဖြစ်စေခဲ့ပါတယ်။

အထက်တန်းကျောင်းသားဘဝမှာ ဘတ်စကတ်ဘော စတား တယောက်ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ အမေရိကန်ရေတပ်မှာ ၇  နှစ် အမှုထမ်းခဲ့ပြီး ရေငုပ်သင်္ဘောအရာရှိတယောက် ဖြစ်လာခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီကာလအတွင်းမှာ သူငယ်ချင်းတယောက်ရဲ့ ညီမဖြစ်တဲ့ ရို့စလင်းနဲ့ လက်ထပ်ခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ၁၉၅၃ မှာ ဖခင်ကွယ်လွန်တော့ အခြေမလှဖြစ်နေတဲ့ မိသားစု တောင်ယာလုပ်ငန်းကို ဦးစီးဖို့ ပြန်လာခဲ့ရပါတယ်။

ပထမနှစ်မှာ မိုးခေါင်လို့ သီးနှံမအောင်ခဲ့ပေမဲ့ နောင်နှစ်တွေမှာအောင်မြင်အောင်လုပ်နိုင်ခဲ့ပြီး ကာတာကိုယ်တိုင်လည်း အထိုက်အလျောက်ကြွယ်ဝလာခဲ့ပါတယ်။ နိုင်ငံရေးကို အောက်ခြေကနေ စဝင်ခဲ့သူဖြစ်ပြီးတော့ ဂျော်ဂျီယာပြည်နယ်အထက် လွှတ်တော်ရဲ့ လွှတ်တော်အမတ် မဖြစ်မီမှာ  ကျောင်းနဲ့ စာကြည့်တိုက်ဘုတ်အဖွဲ့ဝင်လိုနေရာမျိုးတွေမှာ ရွေးကောက်ခံရတာက စခဲ့သူ ဖြစ်ပါတယ်။

ကျောင်းတွေမှာ လူမျိုးရေးခွဲခြားမှုကို အဆုံးသတ်ဖို့ တရားရုံးချုပ်က ဆုံးဖြတ်လိုက်ချိန်မှာ အမေရိကန်နိုင်ငံရေးလောကမှာ အုံးအုံးကြွက်ကြွက်ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ တောင်ပိုင်းပြည်နယ်တခုက တောင်သူ နောက်ခံကစခဲ့တဲ့ ကာတာဟာ ဒီပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးကို ဆန့်ကျင်လိမ့်မယ်လို့ မျှော်လင့်ခဲ့ကြပေမဲ့ သူ့မှာ သူ့အဖေနဲ့ မတူတဲ့ အမြင်တွေရှိနေခဲ့ပါတယ်။ ပြည်နယ်အထက်လွှတ်တော်မှာ သက်တမ်း ၂ ကြိမ်ထမ်းဆောင်ခဲ့တဲ့ကာလအတွင်း ကာတာဟာ သူ့ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီထဲကပုဂ္ဂိုလ်တွေ အပါအဝင် လူမျိုးရေးခွဲခြားမှုဝါဒီတွေနဲ့ ထိပ်တိုက်မတိုးဘဲ ရှောင်လွှဲခဲ့ ပါတယ်။

ဒါပေမဲ့ ၁၉၇၀ ဂျော်ဂျီယာပြည်နယ် အုပ်ချုပ်ရေးမှူးဖြစ်လာချိန်မှာတော့ သူရဲ့ အရပ်ဘက် လူ့အခွင့်အရေးအပေါ်ထောက်ခံမှုက  ပိုပွင့်လင်းလာပါတယ်။ ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးအဖြစ် ကျမ်းကျိန်မိန့်ခွန်းမှာ ကာတာက "ကျုပ်ပွင့်ပွင့်လင်းလင်းပဲပြောပါမယ်။ လူမျိုးရေးခွဲခြား တဲ့ခေတ်ကကုန်သွားပြီ" လို့ ထည့်ပြောခဲ့ပါတယ်။

ကူကလက်ကလန် (ကေသုံးလုံး)ဂိုဏ်းသားတွေက ပြင်ပမှာ ဆန္ဒပြနေချိန်မှာ ပြည်နယ်လွှတ်တော် အဆောက်အအုံနံရံတွေမှာ လူဖြူလူမည်းခွဲခြားမှုဆန့်ကျင်ရေးလှုပ်ရှားသူ မာတင်လူသာကင်းရဲ့ ပုံတွေ ချိတ်ဆွဲခဲ့သူလည်း ဖြစ်ပါတယ်။

အစိုးရ ရာထူးနေရာတွေမှာ လူမည်းတွေ၊ ဒီကနေ့ခေတ်အခေါ်နဲ့ဆိုရင် အာဖရိကန်-အမေရိကန်တွေ ခန့်အပ်ရေးကိုလည်း ကြိုးပမ်းခဲ့ပါတယ်။

ဒီလိုနဲ့ နောက်ပိုင်းမှာ ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးဘဝကနေ သမ္မတအရွေးခံဖို့ မဲဆွယ်တဲ့အဆင့် ရောက်လာခဲ့ပါတယ်။ မြေပဲလက်တဆုပ်ကိုင်မြှောက်ပြပြီးတော့ သူဟာ ရိုးရှင်းတဲ့ ဇာစ်မြစ်ကလာတယ်၊ နိုင်ငံရေးနောက်ခံမရှိတဲ့ အပြင်လူဖြစ်တဲ့ဆိုတဲ့ ပုံရိပ်ကို ပြသနိုင်ခဲ့ပါတယ်။

ဒါပေမဲ့ ကိုယ်ဝန်ဖျက်ချမှု ဥပဒေနဲ့ ပတ်သက်လာရင်တော့ သူဟာ အားကောင်းတဲ့ ခရစ်ယာန်ယုံကြည်မှုနဲ့ လစ်ဘရယ်အမြင်ကြားမှာ မျှခြေတခုရဖို့ ခက်ခဲခဲ့ပါတယ်။ အမျိုးသမီးတွေရဲ့ ကိုယ်ဝန်ဖျက်ချခွင့်ကို ထောက်ခံပေမဲ့ ဒီလိုဖြစ်နိုင်အောင် ရန်ပုံငွေတိုးပေးဖို့ကိုတော့ ငြင်းဆန်ခဲ့ပါတယ်။

၁၉၇၄ မှာ ကာတာဟာ သမ္မတ နေရာအတွက် မဲဆွယ်ချိန် ကာလဟာ ဝါးတာဂိတ် အရှုပ်တော်ပုံကြောင့် ပင်မနိုင်ငံရေးအသိုက်အဝန်းကို လူထုက စိတ်ကုန်နေကြချိန်လည်း ဖြစ်ပါတယ်။

ကာတာဟာ ကက်ပီတယ်လ်ဟေးက ပရောဖက်ရှင်နယ်နိုင်ငံရေးသမားတွေရဲ့ မေးခွန်းထုတ်စရာ အမူအကျင့်တွေ မစွန်းထင်းသေးတဲ့ ရိုးသားတဲ့ မြေပဲစိုက်တောင်သူတယောက်အဖြစ် သူ့ကိုယ်သူ ပုံဖော်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။

ပလေးဘွိုင်းမဂ္ဂဇင်းနဲ့ အင်တာဗျူးမှာသူဟာ စိတ်ထဲမှာတော့ အကြိမ်ကြိမ်ဖောက်ပြန်ခဲ့ဖူးတယ်လို့ ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း ဝန်ခံခဲ့တာကလည်း အားလုံးကို အံ့အားသင့်စေခဲ့ပါတယ်။ သူ့ရဲ့ ဖုံးကွယ်မထားတတ်တဲ့ ပွင့်လင်းတဲ့ သဘောထားကိုလည်း သက်သေပြရာရောက်ခဲ့ပါတယ်။

အစောပိုင်းမှာ စစ်တမ်းတွေအရ သူ့ကို ဒီမိုကရက် ၄ ရာခိုင်နှုန်းလောက်ကပဲ ထောက်ခံခဲ့ကြတယ်လို့ဆိုပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ၉ လအကြာ ၁၉၇၆ သမ္မတရွေးကောက်ပွဲမှာတော့  ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီကိုယ်စားပြုသမ္မတလောင်း ဖြစ်လာတဲ့ ကာတာဟာ ရီပတ်ဘလီကန်ပါတီက လက်ရှိသမ္မတ ဂျရယ်ဖို့ဒ်ကို ဖြုတ်ချ အနိုင်ယူခဲ့ပါတယ်။

သမ္မတဖြစ်တဲ့ ပထမဆုံးနေ့မှာတင် ကာတာဟာ ဗီယက်နမ်စစ်ပွဲမှာ စစ်မှုမထမ်းချင်လို့ ရှောင်ရှားခဲ့တဲ့ အမျိုးသား သိန်းချီပြီး လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်ပေးခဲ့ပါတယ်။ စစ်မှုမထမ်းချင်လို့ ပြည်ပကို ထွက်ပြေးတာရော၊ ဒေသအလိုက် စစ်မှုထမ်းဘုတ်အဖွဲ့မှာ မှတ်ပုံတင်ဖို့ ပျက်ကွက်သူတွေရော အပါအဝင်ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီဆုံးဖြတ်ချက်ဟာ သမ္မတတယောက် လုပ်ခဲ့တဲ့ထဲမှာ ကျက်သရေမရှိဆုံးအရာလို့ ရီပတ်ဘလီကန်အထက်လွှတ်တော်အမတ် ဘယ်ရီဂိုးလ်ဝါးတာက ဝေဖန်ခဲ့ပါတယ်။ ကာတာကတော့ ဒီဆုံးဖြတ်ချက်ဟာ သူ့သမ္မတသက်တမ်းအတွင်း အခက်ခဲဆုံးဖြစ်တယ်လို့ ဝန်ခံခဲ့ပါတယ်။

သူ့အစိုးရအဖွဲ့ထဲမှာ အမျိုးသမီးတွေကို အဓိကနေရာတွေခန့်အပ်ခဲ့သလို ဇနီးသည် ရို့စလင်းကိုလည်း သမ္မတက တော် (first lady) အဖြစ် တက်တက်ကြွကြွ လှုပ်ရှားဖို့အားပေးခဲ့ပါတယ်။

လိင်ကွဲပြားမှုအပေါ်အခြေခံပြီး ခွဲခြားဆက်ဆံတာကို  ဥပဒေအရ အကာအကွယ်ပေးမဲ့ အခြေခံဥပဒေ သာတူညီမျှ အခွင့်ရေး ဖြည့်စွက်ချက်ကို အတည်ပြုနိုင်ဖို့ ကြိုးစားခဲ့ပေမဲ့ မအောင်မြင်ခဲ့ပါဘူး။

ရာသီဥတုပြောင်းလဲလာမှုကို အလေးအနက်ထားတဲ့ ပထမဆုံးသော ကမ္ဘာ့ခေါင်းဆောင်တွေထဲက တယောက်လည်းဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ အိမ်ဖြူတော်မှာ ဂျင်းဘောင်းဘီနဲ့ ဆွယ်တာဝတ်ပြီး နေပြခဲ့သလို စွမ်းအင်ချွေတာဖို့ အပူပေးစနစ် မသုံးတာမျိုး လုပ်ပြခဲ့ပါတယ်။ အိမ်ဖြူတော်ခေါင်မိုးပေါ်မှာ ဆိုလာပြားတပ်တာတွေ လုပ်ခဲ့ပြီး နောက်ပိုင်း သမ္မတ ရော်နယ်ရေဂင်လက်ထက်မှာတော့ ပြန်ဖြုတ်ချခဲ့ပါတယ်။ 

ကာတာ လက်ထက်မှာ အလာစကာဒေသရှိ မပျက်စီးသေးတဲ့ မြေဧကသန်းချီပြီ ကာကွယ်ဖို့ ဥပဒေတွေ အတည်ပြုနိုင်ခဲ့ပါတယ်။

အမေရိကန်သမ္မတဟောင်း ဂျင်မီကာတာက "အမေရိကန်လွတ်လပ်ရေးကြေညာစာတမ်းမှာ 'လူသားအားလုံးဟာ တန်းတူညီမျှစွာ ဖန်ဆင်းခြင်းခံရပြီး သူတို့ရဲ့ဖန်ဆင်းရှင်က ဘဝ၊ လွတ်လပ်မှု နဲ့ ပျော်ရွှင်မှုကို ရှာဖွေပိုင်ခွင့်ဆိုတဲ့ အခွင့်အရေးတွေ အပ်နှင်းထားတယ်’ ဆိုတဲ့ အယူအဆကို ဖော်ပြထားပါတယ်။ ကုလသမဂ္ဂ ပဋိညာဉ်စာတမ်းမှာလည်း 'အခြေခံလူ့အခွင့်အရေးတွေ၊ လူသားတဦးချင်းစီရဲ့ ဂုဏ်သိက္ခာနဲ့ တန်ဖိုး၊ အမျိုးသား အမျိုးသမီးတွေရဲ့ တန်းတူညီမျှမှု၊ နိုင်ငံကြီး နိုင်ငံငယ်တွေရဲ့ တန်းတူညီမျှမှုတွေကို ယုံကြည်တယ်' လို့ ပြောထားတယ်။ အချိန်အားဖြင့် နှစ်ပေါင်း ၁၅၀ လောက် ကွာနေပေမယ့် ဒီအမြင်နှစ်ခုဟာ ဆိုလိုရင်းအနှစ်သာရအားဖြင့်တော့ အတူတူပဲဖြစ်ပါတယ်”လို့ ပြောပါတယ်။

ဂျင်မီကာတာရဲ့ ရေဒီယိုအသံလွှင့်မိန့်ခွန်းတွေဟာ ပေါ့ပေါ့ပါးပါးနဲ့ သက်သောင့်သက်သာရှိခဲ့ပေမဲ့ တကယ်တမ်း ပြဿနာတွေ များလာတဲ့အချိန်ကျတော့ သူ့ချဉ်းကပ်ပုံတွေဟာ အဆင်မပြေခဲ့ပါဘူး။ အမေရိကန်စီးပွားရေး ကျချိန်မှာ ကာတာအပေါ် လူထုထောက်ခံမှု ကျလာပါတယ်။ စွမ်းအင်အကျပ်အတည်းကို ကိုင်တွယ်ဖို့ ဓာတ်ဆီကိုခွဲတမ်းနဲ့သုံးရတာအပါအဝင် တင်းကျပ်တဲ့ အစီအမံတွေလက်ခံပေးဖို့ နိုင်ငံကို နားချခဲ့ပေမဲ့ လွှတ်တော်မှာတင် ခါးသီးတဲ့ အတိုက်ခံလုပ်မှုနဲ့ ရင်ဆိုင်ခဲ့ရပါတယ်။

အားလုံးအတွက် ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုစနစ် ထူထောင်မယ့် အစီအစဉ်ဟာလည်း လွှတ်တော်မှာ တင်ပျက်ခဲ့သလို အလုပ်လက်မဲ့နှုန်းနဲ့ အတိုးနှုန်းတွေကလည်း တက်လာခဲ့ပါတယ်။ အရှေ့အလယ်ပိုင်းမူဝါဒကတော့ အောင်မြင်မှုနဲ့စခဲ့ပြီး အီဂျစ်သမ္မတ ဆာဒတ်နဲ့ အစ္စရေးဝန်ကြီးချုပ် ဘီဂင်တို့ဟာ ၁၉၇၈ မှာ ဒေးဗစ်စခန်းသဘောတူညီချက်တွေ လက်မှတ်ထိုးနိုင်ခဲ့ပါတယ်။  ဒါပေမဲ့ ပြည်ပက အောင်မြင်မှုတွေလည်း ရေတိုပဲခံခဲ့ပါတယ်။

အီရန်တော်လှန်ရေးမှာ အမေရိကန်တွေ ဓားစာခံအဖြစ်အဖမ်းခံရသလို အာဖဂန်နစ္စတန်ကို ဆိုဗီယက်ကျူးကျော်မှုလည်း ဆိုးရွားတဲ့ စမ်းသပ်မှုတွေ ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။

ကာတာဟာ အီရန်နဲ့ သံတမန်ဆက်ဆံရေး ဖြတ်တောက်ခဲ့ပြီး ကုန်သွယ်ရေး အရေးယူပိတ်ဆို့မှုတွေပါလုပ်ပြီးတော့ အမေရိကန်တွေ လွတ်မြောက်အောင်ကြိုးပမ်းခဲ့ပါတယ်။

အင်အားသုံးပြီး ကယ်ဆယ်ဖို့ ကြိုးပမ်းမှုမှာအဖြစ်ဆုံးကြုံခဲ့ရပြီး အမေရိကန်စစ်သည် ၈ ဦး သေဆုံးခဲ့ပါတယ်။ ဒီဖြစ်စဉ်ဟာ နောက်တစ်ကြိမ်ရွေးကောက်ပွဲနိုင်ဖို့ နောက်ဆုံးမျှော်လင့်ချက်ကို အဆုံးသတ်စေခဲ့ပါတယ်။

ကာတာဟာ ၁၉၈၀  ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီကိုယ်စားပြုသမ္မတလောင်း အကြိုရွေးကောက်ပွဲမှာ အထက်လွှတ်တော်အမတ် အက်ဒ်ဝပ်ကနေဒီနဲ့ အကြိတ်အနယ်ပြိုင်ခဲ့ရပါတယ်။ ပါတီကိုယ်စားပြုပြီး ဝင်ပြိုင်ခွင့်ရခဲ့ပေမဲ့ ရီပတ်ဘလီကန်ပါတီက ပြိုင်ဘက် ရုပ်ရှင်မင်းသားကြီး ရော်နယ်ရေဂင်ကို အပြတ်အသတ်အရေးနိမ့်ခဲ့ရပါတယ်။

သူ့သမ္မတသက်တမ်းနောက်ဆုံးနေ့မှာ ကာတာဟာ ဓားစာခံ လွတ်မြောက်ရေးညှိနှိုင်းမှု အောင်မြင်ပြီလို့ ကြေညာခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အီရန်ဘက်က ရေဂင် ကျမ်းမကျိန်မီအထိ ဓားစာခံတွေ လွှတ်မပေးဘဲ အချိန်ဆွဲထားခဲ့ပါတယ်။

သမ္မတရာထူးစွန့်ခဲ့ရချိန်မှာ ကာတာဟာ အမေရိကန်သမ္မတတွေထဲမှာ ထောက်ခံမှု အနိမ့်ဆုံးတွေထဲက တယောက်အဖြစ်ပါမှတ်တမ်းဆိုးဝင်ခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့နောက်ပိုင်းနှစ်တွေမှာ သူ့ဂုဏ်သတင်းကို ပြန်တည်ဆောက်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။

အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုကိုယ်စား မြောက်ကိုရီးယားကို ငြိမ်းချမ်းရေးမစ်ရှင်သွားခဲ့ပြီး နျူကလီးယားဖျက်သိမ်းရေးအတွက် မူဘောင်သဘောတူညီချက်ယူပေးနိုင်ခဲ့ပါတယ်။

သူ့ရဲ့ စာကြည့်တိုက် Carter Presidential Center နိုင်ငံတကာ ပြဿနာတွေနဲ့ အကျပ်အတည်းတွေကို ဖြေရှင်းဖို့ အိုင်ဒီယာတွေနဲ့ ပရိုဂရမ်တွေ ဖန်တီးရာမှာ ဩဇာကြီးမားတဲ့ အဖွဲ့အစည်းဖြစ်လာခဲ့ပါတယ်။

၂၀၀၂ ခုနှစ်မှာတော့ ကာတာဟာ သီအိုဒိုရုစဗဲ့နဲ့ ဝုဒရိုးဝီလ်ဆင်ပြီးရင် နိုဘယ်ငြိမ်းချမ်းရေးဆုရတဲ့ တတိယမြောက်အမေရိကန်သမ္မတ ဖြစ်လာခဲ့ပါတယ်။ သမ္မတဟောင်းဘဝမှာ ဆောင်ရွက်ခဲ့တဲ့ လှုပ်ရှားမှုတွေ ကြောင့်ရတဲ့နေရာမှာတော့ အခုချိန်ထိ တဦးတည်းသော ပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်ပါတယ်။

တောင်အာဖရိကသမ္မတဟောင်း နယ်လ်ဆင်မင်ဒဲလားနဲ့အတူ The Elders ဆိုတဲ့ အဖွဲ့ကို  ဦးဆောင်ထူထောင်ခဲ့ပါတယ်။ ကမ္ဘာ့ခေါင်းဆောင်ဟောင်းတွေနဲ့ ဖွဲ့စည်းထားတဲ့ ဒီအဖွဲ့ဟာ ငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့ လူ့အခွင့်အရေးလှုပ်ရှားမှုတွေကြောင့်ထင်ရှားခဲ့ပါတယ်။

ဂျင်မီကာတာဟာ ရိုးကုပ်တဲ့လူနေမှုဘဝကိုပဲ ရွေးချယ်ခဲ့ပါတယ်။ သမ္မတဟောင်းတွေရဲ့ အစဉ်အလာ ဖြစ်တဲ့ ဝင်ငွေကောင်းတဲ့ မိန့်ခွန်းပြောပွဲတက်တာတွေ၊ ကုမ္ပဏီဘုတ်အဖွဲ့တွေမှာ ပါဝင်တာတွေကို လက်ရှောင်ခဲ့ပြီး သူနဲ့ သူ့ဇနီးရို့စလင်းတို့ မွေးဖွားရာ ဂျော်ဂျီယာပြည်နယ်က ပလိန်းစ်မြို့ကလေးမှာပဲ ခေါင်းချသွားခဲ့ပါတယ်။ အိမ်ဖြူတော်မှာ သူနေခဲ့တဲ့အချိန်တွေကနေ ပိုက်ဆံရှာမစားချင်ဘူးလို့ ကာတာက ဝန်ခံဖူးပါတယ်။  ဒီလိုလုပ်တာ မှားတယ်လို့ မထင်သလို၊ အဲဒီလိုလုပ်တဲ့သူတွေကိုလည်း အပြစ်မတင်ဘူးလို့ ကာတာက ပြောခဲ့ပါတယ်။ ချမ်းသာဖို့က ဘယ်တုန်းကမှ ကျနော့်ရည်မှန်းချက်မဟုတ်ခဲ့ဘူး ဆိုတဲ့ သူ့စကားက ထင်ရှားပါတယ်။

သူဟာ ခေတ်သစ်သမိုင်းမှာ နိုင်ငံရေးနယ်ပယ်ထဲမဝင်ခင် နေခဲ့တဲ့ အိမ်မှာ အချိန်ပြည့်ပြန်နေတဲ့ တဦးတည်းသော သမ္မတလည်းဖြစ်ပါတယ်။ အိပ်ခန်း ၂ ခန်းပါ  တထပ်အိမ်ဟာ ဒေါ်လာ ၁၆၇,၀၀၀ ပဲတန်ကြေးရှိပြီး သမ္မတဟောင်းကို ကာကွယ်ဖို့ လုံခြုံရေးယူပေးရတဲ့ လျှို့ဝှက်ထောက် လှမ်းရေးတွေ အဲဒီအိမ်ရှေ့မှာ ရပ်ထားတဲ့ ကားတွေတန်ကြေးထက်ကို နည်းတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

၂၀၁၅ မှာတော့ သူဟာ ကင်ဆာရောဂါကုသမှုခံယူနေရပြီလို့ ကြေညာခဲ့ပါတယ်။ ကင်ဆာနဲ့ပဲ သူ့မိဘနှစ်ပါးရော သူ့ညီမ ၃ ယောက်ပါ ဆုံးပါးခဲ့ရတာဖြစ်ပါတယ်။

တင်ပါးဆုံရိုးကျိုးသွားလို့ ခွဲစိတ်ခဲ့ပြီး လအတန်ကြာမှာတော့ ကာတာဟာ Habitat for Humanity အဖွဲ့မှာ စေတနာ့ဝန်ထမ်းဆောက်လုပ်ရေးသမားအဖြစ် ပြန်သွားကူခဲ့ပါသေးတယ်။ သမ္မတနဲ့ သမ္မတကတော်ဟာ ၁၉၈၄ ကတည်းက ဒီပရဟတိအဖွဲ့မှာ ပါခဲ့တာဖြစ်ပြီး အိမ်ခြေ ၄,၀၀၀ ကျော် ပြန်ပြင်ရာမှာ ကူညီပေးခဲ့ပါတယ်။

ပလိန်းစ်မြို့က မာရာနာသာ ဘက်ပတစ်ချာ့ချ်က ဆန်းဒေးစကူးလ်မှာ တနင်္ဂနွေနေနေ့ဆိုရင် စာသင်ပေးလေ့ရှိပြီး ဒီမိုရက်တစ်သမ္မတလောင်းတွေပါ လာတက်လေ့ရှိပါတယ်။

၂၀၂၃ နိုဝင်ဘာမှာ ဇနီးသည် ရိုစလင်းကာတာ ဆုံးပါးသွားခဲ့ပါတယ်။ သူနဲ့ ၇၇ နှစ်ကြာပေါင်းသင်းခဲ့တဲ့ ဇနီးသည်ဟာ သူအောင်မြင်ခဲ့သမျှ အရာရာတိုင်းမှာ တန်းတူရည်တူပါဝင်ခဲ့တဲ့ မိတ်ဖက်ဖြစ်တယ်လို့ ကာတာက ပြန်ပြောင်းပြောင်းခဲ့ပါတယ်။

အမေရိကန်သမိုင်းမှာ အသက်အရှည်ဆုံး သမ္မတဖြစ်လာခဲ့ပြီး အသက် ၁၀၀ ပြည့်မွေးနေ့ပွဲကို ၂၀၂၄ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ မှာ ဆင်နွှဲနိုင်ခဲ့ပါတယ်။

အသက် ၁၀၀ ပြည့်မွေးနေ့မှာလည်း ကာတာဟာ နိုင်ငံရေးသတိကောင်းနေဆဲဖြစ်ပါတယ်။ နိုဝင်ဘာ ရွေးကောက်ပွဲမှာ သူ့ ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီက သမ္မတလောင်း ကမ်မလာဟဲရစ်ကို မဲပေးဖို့အထိတော့ သူရှင်သန်ဖို့ ကြိုးစားသွားဦးမယ်လို့ ပြောခဲ့ပါတယ်။ သူကြိုးစားခဲ့တဲ့အတိုင်း သူ့မဲတပြားတော့ မသေခင်ပေးသွားနိုင်ခဲ့ပါတယ်။

ဒီလိုနဲ့ပဲ အမေရိကန်ပြည်သူတွေကို ဘယ်တော့မှ မလိမ်ပါဘူးဆိုတဲ့ ကတိနဲ့ သမ္မတဖြစ်ခဲ့တဲ့ ဂျင်မီကာတာဟာ အသက် ၁၀၀ အရွယ် ၊ ၂၀၂၄ နှစ်ကုန် ဒီဇင်ဘာလ ၂၉ ရက်နေ့က ကွယ်လွန်သွားခဲ့ပြီဖြစ်ပါတတယ်။

ဂျင်မီကာတာက “ငြိမ်းချမ်းရေး၊ လူ့အခွင့်အရေးနဲ့ လူတိုင်းကို တန်းတူညီမျှ ဆက်ဆံခြင်းဟာ ကျနော်ရဲ့ အမွေအနှစ်အဖြစ် ကျန်ရစ်မယ်လို့ မျှော်လင့်ပါတယ်”လို့ ပြောခဲ့ဖူးပါတယ်။

ဂျင်မီကာတာရဲ့ အမွေဟာ  ရှုပ်ထွေးပွေးလီတဲ့ နိုင်ငံရေးလောကကို ကျော်လွန်သလို ရုပ်ဝတ္ထုပိုင်ဆိုင်မှုတွေထက် လည်းအများကြီးအဖိုးတန်ပါတယ်။ဂျော်ဂျီယာပြည်နယ်၊ ပလိန်းစ်မြို့က အိမ်ကလေးနဲ့ သူ့ရဲ့ လှူဒါန်းမှုတွေ၊ သူထူထောင်ခဲ့တဲ့ ပရဟိတလုပ်ငန်းတွေဟာ သူ့ ရိုးဖြောင့်မှုအတွက်ထာဝရသက်သေခံသွားမှာဖြစ်သလို သူလုပ်ခဲ့တဲ့ ငြိမ်းချမ်းရေးအားထုတ်မှုတွေ၊ သူဆောင်ရွက်ခဲ့တဲ့ လူ့အခွင့်အရေးလှုပ်ရှားမှုတွေ၊ သူကြိုးပမ်းခဲ့တဲ့ သာတူညီမျှဖြစ်ရေး နှိုးဆော်မှုတွေကို အမေရိကန် ကသာမကဘဲ ကမ္ဘာကြီးကပါ ဆက်လက်အမှတ်ရနေကြဦးမှာ ဖြစ်ပါတယ်။

စိုင်းခေတ်နွေ

Photo: Reuters